دنیای ارزهای دیجیتال مانند یک شمشیر دولبه است؛ با این‌که معامله‌گری در این بازار می‌تواند سود خوبی را در پی داشته باشد، اما طرح‌های کلاهبرداری متنوعی نیز در فضای کریپتوکارنسی وجود دارد که هریک از فعالان بازار، باید توجه ویژه‌ای به آن‌ها داشته باشند.
یکی از این طرح‌های کلاهبرداری، تحت عنوان طرح پانزی شناخته می‌شوند. در ادامه به این سوال پاسخ می‌دهیم که طرح پانزی چیست و چگونه می‌توان ارزهایی که بر پایه این طرح هستند را شناسایی کرد؟
طرح پانزی چیست؟
طرح پانزی نوعی مفهوم است و به ارزهای دیجیتال محدود نمی‌شود. طرح‌های کلاهبرداری پانزی به سیستم‌هایی گفته می‌شود که در آن‌ها، سود سرمایه‌گذاران قدیمی با اعتباری که از سرمایه‌گذاران جدید دریافت می‌شود پرداخت می‌شود. در واقع برنامه‌های پانزی، سود واقعی تولید نمی‌کنند و نوعی سرمایه‌گذاری پوچ محسوب می‌شوند. وقتی که ورود سرمایه‌گذاران جدید کاهش پیدا کند، پرداخت سود اعضای قبلی روزبه‌روز تاخیر پیدا کرده و در نهایت، سیستم فرومی‌پاشد.
طرح پانزی در حوزه رمزارزها چگونه پیاده‌سازی می‌شود؟
رمزارزهای پانزی معمولا وابستگی زیادی به تبلیغات و تزریق سرمایه دائمی دارند. هنگامی که نمودار قیمت آن‌ها را مشاهده می‌کنید، احتمالا با نموداری کاملا صعودی مواجه می‌شود؛ این امر به‌خاطر تزریق سرمایه دائمی است اما به‌صورت همزمان، نشانه‌ای از نزول ناگهانی در آینده است.
وقتی که یک شبکه بلاک‌چین کاربردی واقعی داشته باشد، کاربران باید برای استفاده از شبکه، کوین بومی آن را پرداخت کنند. برای مثال شبکه اتریوم که بستری غیر متمرکز را برای توسعه اپلیکیشن فراهم کرده است، هزینه خدمات خود را در قالب کوین‌های اتریوم دریافت می‌کند. همین امر باعث می‌شود که درخواست برای خرید اتریوم در بازار افزایش پیدا کرده و قیمت آن نیز بیشتر شود؛ اما چنین چیزی درباره ارزهای دیجیتال پانزی صادق نیست.
نشانه‌های پانزی بودن یک پروژه کرپتو
نشانه‌های زیادی هستند که نوید از پانزی بودن یک پروژه کریپتو می‌دهند. تعدادی از آن‌ها را در ادامه معرفی کرده‌ایم.
- وعده سودهای سنگین
یکی از بارزترین نشانه‌های طرح پانزی در ارزهای دیجیتال، وعده سودهای بسیار بالا و تضمینی است. اگر پروژه‌ای مدعی شود که می‌تواند در مدت زمان کوتاه سودهای چند برابری به شما بدهد، بدون این‌که ریسکی متوجه سرمایه‌تان باشد، به احتمال زیاد با یک کلاهبرداری پانزی طرف هستید. در واقع هیچ سرمایه‌گذاری مشروع و قانونی نمی‌تواند سود ثابت و غیرمنطقی را تضمین کند، چراکه بازار همواره با نوسان و ریسک همراه است.
- تمرکز بر برنامه‌هایی مانند دعوت دوستان
یکی دیگر از ویژگی‌های رایج طرح‌های پانزی، تمرکز بیش از حد روی جذب سرمایه‌گذاران جدید از طریق سیستم‌هایی مثل «پاداش معرفی» است. این پروژه‌ها معمولا به جای تمرکز بر ارزش واقعی محصول یا خدمات، کاربران را به این سمت سوق می‌دهند که دیگران را وارد شبکه کنند تا سود بیشتری دریافت نمایند. این مدل دقیقا همان چیزی است که باعث تداوم حیات پانزی می‌شود؛ یعنی تزریق سرمایه از سوی افراد تازه‌وارد.
- تیم ناشناس و شفافیت فنی کم
هر پروژه معتبر در حوزه کریپتوکارنسی، تیم توسعه‌دهنده مشخصی دارد و سوابق آن‌ها قابل پیگیری است. اما در پروژه‌های پانزی، معمولا نام یا سابقه شفافی از بنیان‌گذاران و تیم توسعه ارائه نمی‌شود. حتی ممکن است وب‌سایت پروژه فقط اطلاعات سطحی یا کلیشه‌ای منتشر کند و هیچ سند فنی قابل اعتمادی مانند وایت‌پیپر معتبر وجود نداشته باشد. این عدم شفافیت، نشانه‌ای جدی از احتمال کلاهبرداری است.
- تمرکز شدید دارایی‌ها
در پروژه‌های سالم و غیرمتمرکز، دارایی‌ها میان تعداد زیادی کاربر توزیع می‌شوند؛ اما در طرح‌های پانزی و مشابه آن، معمولا بخش عمده‌ای از توکن‌ها یا دارایی‌ها در اختیار عده‌ای محدود قرار دارد. این تمرکز بالا به آن‌ها امکان می‌دهد تا با فروش ناگهانی دارایی، ارزش توکن را دست‌کاری کرده و موجب ضرر سنگین سایر سرمایه‌گذاران شوند.
- توزیع سود مشکوک
نحوه پرداخت سود نیز می‌تواند زنگ خطری جدی باشد. در پروژه‌های پانزی، سود معمولا نه از طریق فعالیت اقتصادی واقعی، بلکه از محل سرمایه‌ای که افراد جدید وارد کرده‌اند تامین می‌شود. به‌همین‌دلیل، الگوی پرداخت سود غیرشفاف یا وابسته به جذب عضو جدید، یکی از نشانه‌های روشن پانزی بودن یک پروژه است.
- فشار بالا برای سرمایه‌گذاری (تکنیک FOMO)
پروژه‌های پانزی حساب سنگینی بر هیجانات روانی سرمایه‌گذاران باز می‌کنند. آن‌ها با استفاده از تکنیک FOMO (ترس از دست دادن فرصت)، افراد را تحت فشار قرار می‌دهند تا هرچه سریع‌تر و بدون تحقیق، سرمایه خود را وارد پروژه کنند. جملاتی مثل «این فرصت تکرار نمی‌شود» یا «تنها چند روز برای سرمایه‌گذاری باقی مانده است» از جمله ابزارهای رایج برای ایجاد ترس و عجله در کاربران هستند.
چگونه در دام ارزهای دیجیتال پانزی نیفتیم؟
کلیدی‌ترین سوالی که باید به آن پاسخ داد، این است که چگونه در دام ارزهای دیجیتال پانزی نیفتیم؟ در ادامه به تعدادی از مواردی که قبل از خرید یک ارز دیجیتال باید مورد بررسی قرار دهید پرداخته‌ایم.
مطالعه و بررسی وایت‌پیپر
وایت‌پیپر در دنیای ارزهای دیجیتال همانند یک نقشه راه است که اهداف، کاربردها، فناوری و مدل اقتصادی پروژه را توضیح می‌دهد. پروژه‌های معتبر معمولا وایت‌پیپر دقیق و قابل‌درکی منتشر می‌کنند که نشان می‌دهد تیم توسعه‌دهنده برنامه‌ای روشن برای آینده دارد. اگر با وایت‌پیپری مواجه شدید که کلی‌گویی می‌کند، جزئیات فنی کافی ندارد یا بیشتر روی وعده سودآوری تاکید دارد تا راهکارهای واقعی، باید آن پروژه را با دیده شک و تردید بررسی کنید.
بررسی بازخوردهای جامعه کاربران
جامعه کاربری یک پروژه، آینه‌ای از اعتبار آن است. در پروژه‌های سالم و معتبر، می‌توانید فعالیت کاربران را در انجمن‌ها، شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌هایی مثل ردیت یا تلگرام مشاهده کنید. اگر بازخوردها طبیعی، شفاف و همراه با نقدهای منطقی باشند، نشانه‌ای مثبت است؛ اما زمانی که فقط نظرات مثبت و اغراق‌آمیز می‌بینید یا بخش زیادی از گفتگوها به تبلیغ بی‌پایه و اساس اختصاص دارد، باید احتمال پانزی بودن پروژه را جدی بگیرید.
تحلیل منابع درآمد پروژه
یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای تشخیص پانزی بودن یک پروژه، بررسی منابع واقعی درآمد آن است. یک پروژه بلاک‌چین معتبر معمولا از طریق کارمزد تراکنش‌ها، ارائه خدمات یا توسعه اپلیکیشن‌ها کسب درآمد می‌کند. اما اگر مشاهده کردید که تنها منبع درآمد پروژه، ورود سرمایه‌گذاران جدید است و هیچ مدل اقتصادی پایداری پشت آن وجود ندارد، یک زنگ خطر جدی است.
تحلیل توکنومیکس و آدرس کیف پول‌ها
توکنومیکس یا اقتصاد توکن، شامل اطلاعاتی درباره تعداد کل توکن‌ها، میزان عرضه در گردش، نحوه توزیع و تخصیص آن‌ها است. در یک پروژه سالم، توکن‌ها به‌طور متوازن میان کاربران، توسعه‌دهندگان و سرمایه‌گذاران اولیه توزیع می‌شوند. اگر متوجه شدید بخش زیادی از توکن‌ها تنها در اختیار تعداد محدودی آدرس است، احتمال دست‌کاری قیمت و خروج ناگهانی سرمایه بسیار بالا خواهد بود.
دنبال کردن مراجع معتبر
یکی از بهترین کارهایی که برای حفظ امنیت دارایی‌های خود در دنیای ارزهای دیجیتال می‌توانید انجام دهید، دنبال کردن مراجع معتبر است. این مراجع با تحلیل و بررسی پروژه‌هایی که در فضای کریپتو معروف می‌شوند، در صورت وجود هرگونه ایراد یا تناقض، کاربران را مطلع می‌سازند.
یکی از بهترین سایت‌هایی که می‌توانید اخبار دسته‌اول رمزارزها و پروژه‌های نوظهور این حوزه را از طریق آن دنبال کنید، آریاپی است. در آریاپی می‌توانید از آموزش ساخت کیف پول سیف پال گرفته تا بهترین تکنیک‌های معامله‌گری را مطالعه کرده و دانش و آگاهی خود در حوزه رمزارزها را افزایش دهید.
جمع‌بندی: طرح‌های پانزی در ارزهای دیجیتال
در این مقاله به مفهوم کلاهبرداری پانزی پرداختیم و گفتیم که این نوع کلاهبرداری، قابلیت پیاده‌سازی در دنیای رمزارزها را نیز دارد. برای این‌که یک طرح پانزی را شناسایی کنید، راه‌های مختلفی وجود دارند که به تعدادی از کلیدی‌ترین‌ها پرداختیم. همچنین چندین مورد را معرفی کردیم که قبل از سرمایه‌گذاری روی هر توکن، باید آن‌ها را بررسی کنید؛ بدین‌صورت احتمالا درگیری‌تان با پروژه‌های پانزی، تا حد زیادی کاهش پیدا خواهد کرد.
ضمناً اگر قصد ورود حرفه‌ای‌تر به بازار رمزارزها را دارید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی آموزش ساخت کیف پول سیف پال را نیز در سایت اریاپی مطالعه کنید تا با نحوه ایجاد و مدیریت کیف پول خود آشنا شوید.