دیفای DeFi چیست و مفهوم آن چگونه است؟

فناوری بلاک‌چین با هدف تمرکززدایی و حذف واسطه‌ها و سازمان‌های متمرکز پا به عرصه وجود نهاد و رفته رفته با استفاده از ابزارهای کلیدی خود به آرمان خویش که غیرمتمرکز نمودن امور مالی بود، جامه عمل پوشاند؛ یکی از این ابزارهای کلیدی برنامه‌های دیفای (DeFi) هستند. دیفای به معنی اقتصاد غیرمتمرکز بوده و تلاش می‌کند تا کلیه امور مالی را به سمت تمرکززدایی هدایت کند.

با توجه به اهمیت این موضوع و فراگیر شدن برنامه‌های مختلف دیفای همچون صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX)، سوالات زیادی در ارتباط با چیستی دیفای و کاربردهای آن در ذهن کاربران دنیای کریپتو شکل گرفته است؛ اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که قصد دارند به طور جامع‌تر با امور مالی غیرمتمرکز (Decentralized Finance) یا همان دیفای (DeFi) آشنا شوند، بدانید که این مقاله همان چیزی است که به دنبال آن بودید و مطالعه آن را از دست ندهید.

آشنایی با مفهوم دیفای در دنیای کریپتو

امور مالی غیرمتمرکز (Decentralized Finance) که اختصارا از آن به صورت دیفای یاد می‌شود در اصل یک کلمه مادر بوده و تعدادی از عبارات و مفاهیم دنیای ارزهای رمزپایه را در خود جای داده است؛ به طور کلی به هنگامی که صحبت از برنامه‌های دیفای به میان می‌آید، منظور بخشی از دنیای بلاک‌چین بوده که به سمت ساخت اینترنتی جدید با سیستم اقتصادی متفاوت در حرکت است. به نظر شما دنیای امور مالی بدون واسطه‌های مرکزی همچون بانک‌ها به چه صورت خواهند بود؟! آیا چنین امری امکان دارد؟! در پاسخ باید بگوئیم که بله چنین امری امکان داشته و دیفای درحال ساخت یک سیستم مالی غیرمتمرکزی بوده و در آن هیچ واسطه‌ای وجود ندارد که بتواند روند کار را کند کرده یا هزینه‌های غیرضروری به کاربران تحمیل نماید!

به بیان بهتر، دیفای به مجموعه‌ای از برنامه‌ها اطلاق می‌گردد که عملکرد غیرمتمرکزی داشته و امکانات و قابلیت‌هایی همچون دریافت و پرداخت وام، تبادل توکن‌ها، پرداخت حقوق، سپرده‌گذاری و سوددهی، پوشش بیمه و خرید و فروش ارز دیجیتال را در اختیار کاربران قرار می‌دهد. در دیفای با هیچ نهاد و موسسه مرکزی برای نظارت بر روی تراکنش‌ها و تعاملات مالی میان افراد مواجه نیستیم و از آنجایی که کلیه تعاملات میان افراد بوسیله زنجیره‌های بلاکی صورت می‌پذیرد، کاربران دیفای سطح جدیدی از امنیت و شفافیت را تجربه می‌کنند. بخش‌های کلیدی یک برنامه دیفای را دفترکل توزیع شده (DLT) و قراردادهای هوشمند (Smart Contrcat) شکل می‌دهند.

هدف اصلی دیفای دسترسی کل کاربران در سرتاسر جهان به خدمات مالی آزاد بوده و دقیقا به همین علت است که عبارت صرافی غیرمتمرکز چیست؟ به یکی از جستجوهای متداول کاربران ایرانی تبدیل شده است؛ چراکه صرافی‌های غیرمتمرکز نیز به عنوان بخشی از دیفای از قوانین مالی و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران استفاده نمی‌کنند و این یعنی همان عدم تمرکز واقعی که شبکه‌های بلاک‌چینی به دنبال آن بودند. با استفاده از دیفای و امور مالی غیرمتمرکز دیگر نیازی به پرداخت هزینه‌های جانبی که بانک‌ها و موسسات مالی در ازای ارائه خدمات از مشتریان دریافت می‌کنند، نخواهید داشت و در هزینه‌ها نیز صرفه‌جویی خواهد شد.

مقایسه امور مالی متمرکز و غیرمتمرکز

برای درک بهتر چیستی و جایگاه دیفای بهتر است مفهوم آن به عنوان امور مالی غیرمتمرکز را با رقیب دیرینه خود یعنی امور مالی متمرکز (CeFi) مقایسه کنیم. تفاوت‌های موجود میان این دو سیستم مالی را می‌توان در جدول زیر مشاهده نمود:

نقش بلاک‌چین در سیستم DeFi

در چند سال گذشته تمرکز کلیه علاقه‌مندان به دنیای کریپتو، به انجام معاملات رمزارزی، خرید بیت کوین و سرمایه‌گذاری بر روی سایر ارزهای دیجیتالی ختم می‌شد؛ اما این افراد به این واقعیت توجه نداشتند که این ارزهای رمزپایه صرفا دارایی اصلی رایج در مراودات مالی را تغییر داده‌اند و این سیستم دیفای است که زیرساخت تراکنش‌ها را تغییر داده و نیاز به مجوز و وجود واسطه‌ها را به طوری از میان برداشته که هر کاربری بتواند از خدمات مالی این دنیای نوظهور در هر کجای جهان که بخواهد، به راحتی استفاده نماید. اما سوال این است که نقش بلاک‌چین در این بین چیست؟! در یک کلام باید بگوئیم که استفاده از فناوری بلاک‌چین در حوزه امور مالی غیرمتمرکز بود که سبب شده تا این سیستم امن و شفاف باشد.

با این اوصاف باید گفت که درک عملکرد بلاک‌چین از اصلی‌ترین مراحل درک مفهوم امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) به شمار آورد. بلاک‌چین یا زنجیره بلاکی یک دفتر کامپیوتر عمومی بوده که تاریخچه کلیه تراکنش‌ها و وقایع مربوط به دیفای را ذخیره و ثبت می‌نماید. این دفتر کامپیوتری به صورت کاملا توزیع‌شده میان شبکه‌ای از سرورها و کامپیوترها قرار گرفته و هر بلاک آن حاوی اطلاعاتی بوده که به صورت کریپتوگرافیکی به بلاک قبلی وصل شده و این اتصال و وابستگی از طریق الگوریتم‌های رمزنگاری قدرتمند، تائید می‌گردند. به طور کلی، اهمیت فناوری زیربنایی بلاک‌چین در دیفای و امور متمرکز را می‌توان در دلایل زیر جستجو کرد:

• امنیت: با استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری و اعتبارسنجی موجود در شبکه بلاک‌چینی، اطلاعات مربوط به تراکنش‌ها و معاملات به صورت ایمن در بلاک‌چین ذخیره شده و مورد محافظت قرار می‌گیرند. بدین شکل، هرگونه دخل‌ و تصرف یا تحریف داده‌ها بلافاصله ردیابی و شناسایی می‌شود که چنین امری تراکنش‌های انجام یافته در سیستم امور مالی غیرمتمرکز و دیفای را از تقلب و دستکاری مصون نگه می‌دارد.
• شفافیت: شفافیت یکی از ویژگی‌های کلیدی موجود در شبکه‌های بلاک‌چینی بوده که در دیفای نیز نفوذ پیدا کرده است؛ به این صورت که اطلاعات تراکنش‌ها و داده‌های امور مالی غیرمتمرکز در بلاک‌چین به ثبت رسیده و در دسترس عموم قرار می‌گیرد. این موضوع به این معنی خواهد بود که هر فردی می‌تواند تراکنش‌ها را بررسی کرده و از صحت آن اطمینان پیدا کند و طبیعتا چنین رویکردی، اعتماد بیشتری را به سمت استفاده از برنامه‌های دیفای جلب می‌کند.

نحوه کار دیفای به چه صورت است؟

در دنیای کریپتوکارنسی، پل ارتباطی میان کاربران و حوزه دیفای را برنامه‌های غیرمتمرکز (Decentralized Application) که اختصارا از آن‌ها تحت عنوان «dApp» نیز یاد می‌شود، شکل می‌دهند. لازم به ذکر است که غالب برنامه‌های غیرمتمرکز بر روی بلاک‌چین اتریوم قرار گرفته و افزایش کاربردهای استفاده از اتر در چنین پلتفرم‌هایی است که سبب شده تا خرید اتریوم و سرمایه‌گذاری بر روی توکن‌های با استاندارد ERC-20 رونق چشمگیری پیدا کند. در دیفای همه چیز به قراردادهای هوشمند گره خورده است. منظور از قرارداد هوشمند کدهایی هستند که در بلاک‌چین ذخیره شده و در صورت تحقق شرایط از پیش تعیین شده به اجرا در می‌آیند و هیچ یک از طرفین معامله نیز امکان دستکاری یا متوقف کردن اجرای آن را نخواهد داشت.

ناگفته نماند که برخلاف روند رایج در بانک‌ها و بازارهای سنتی سهام، برای استفاده از خدمات دیفای و dApps نیازی به پر کردن فرم اطلاعات شخصی نخواهید داشت و هیچ اجباری بر روی احراز هویت کاربران وجود ندارد. طبیعتا وجود چنین شرایطی و فراگیر شدن استفاده از سیستم‌های مالی غیرمتمرکز به نفع ما ایرانیان خواهد بود؛ چراکه در این صورت تحریم‌های مالی که به عنوان سدی در برابر مراودات مالی بین‌المللی ما عمل می‌کنند، اهمیت خود را از دست داده و خنثی خواهند شد. به طور معمول افراد از سیستم دیفای برای امور زیر کمک می‌گیرند:

نقاط قوت و ضعف سیستم امور مالی غیرمتمرکز

امور مالی غیرمتمرکز و دیفای نیز همچون هر ماهیت دیگری دارای یکسری نقاط قوت و محدودیت‌هایی است که آشنایی با آن‌ها می‌تواند تصویر درست‌تری از کارکرد این سیستم را در ذهن ما ایجاد نماید. به طور کلی مزایا و معایب دیفای به شرح زیر هستند:

مزایای استفاده از خدمات دیفای (DeFi)

• انعطاف‌پذیری: به هنگام استفاده از سرویس‌های دیفای در هر ساعتی از شبانه روز قادر خواهید بود معاملات و انتقال دارایی خود را انجام دهید؛ امری که در حال حاضر در اکثر بخش‌های مالی دنیای حاضر وجود ندارد. کاهش هزینه‌ها و زمان مورد نیاز برای تائید و انتقال یک دارایی نشان از انعطاف این سیستم مالی دارد.
• فراهم نمودن فضای باز معاملاتی: در برخی از کشورها شرایط به گونه‌ای است که کلیه افراد به صورت یکسان به خدمات مالی دسترسی ندارند و محدودیت‌های بسیار زیادی برای افراد تعیین شده است. دیفای در حوزه اقتصاد و معاملات فضای بازی را ایجاد می‌کند که کلیه افراد با هر شرایط و نژادی بتوانند به خدمات مالی یکسانی دسترسی داشته باشند.
• سرعت بالا: یکی از انتقاداتی که همواره نسبت به اقتصاد سنتی و متمرکز وارد بوده به بحث سرعت پایین انجام تراکنش‌ها مربوط می‌شود؛ این مشکل در حوزه دیفای با استفاده از قراردادهای هوشمند برطرف شده و کاربران به هنگام استفاده از این خدمات می‌توان معاملات و انتقالات مالی خود را با سرعت بالاتری انجام دهند.
• حفظ حریم خصوصی: بلاک‌چین با افزودن قابلیت «Pseudonymous» تلاش نموده تا معنای جدیدی از حریم خصوصی در انجام معاملات را به نمایش بگذارد. این قابلیت به امکان استفاده از نام مستعار در دنیای کریپتو اشاره دارد که انجام معاملات ناشناس را امکان‌پذیر می‌سازد؛ این درحالیست که برای فعالیت در بورس یا استفاده از خدمات بانکی ملزم به استفاده از مدارک هویتی خود برای ثبت نام هستید.

معایب استفاده از دیفای (DeFi)

در کنار نقاط قوت، توجه به محدودیت‌های دیفای نیز می‌تواند سودمند باشد، یکی از این محدودیت‌ها به نرخ تراکنش‌ها مربوط می‌شود و برخی از متغییرها می‌توانند تاثیرات چشمگیری بر روی سود دریافتی شما از یک معامله و مبادله داشته باشند. البته نباید این نکته را از نظر دور داشت که نوسان قیمتی نیز ویژگی ذاتی مارکت ارز دیجیتال بوده و هیچ تضمینی برای کاهش یا افزایش قیمت یک دارایی وجود ندارد؛ این موارد که عموما در منابع فارسی فعال در حوزه کریپتو از آن‌ها به عنوان معایب دیفای یاد شده است، بیش از آن که به خود امور مالی غیرمتمرکز ارتباط داشته باشند به محدودیت‌های مارکت ارز دیجیتال اشاره دارند. پس با این اوصاف چالش‌ها و محدودیت‌های اصلی دیفای کدامند؟ به طور کلی پاسخ این سوال را می‌توان در موارد زیر جستجو کرد:

• نیازمند بروزرسانی مداوم است: تهدیدات بالقوه هک و تهاجمات سایبری در کمین برنامه‌های دیفای قرار دارند و توسعه‌دهندگان فعال در حوزه سیستم مالی غیرمتمرکز همواره باید توجه ویژه‌ای به بروزرسانی‌ها داشته و از بهترین روش‌های امنیتی برای محافظت از دارایی کاربران بهره ببرند. غفلت در چنین امری می‌تواند نتایج فاجعه‌باری را به همراه داشته باشد.
• باید از سیستمی پایدار استفاده نماید: دیفای برای آن که بتواند اعتماد کاربران را به سمت خود جلب نماید، چاره‌ای جز استفاده از سیستمی قوی و پایدار نخواهد داشت. در سیستم دیفای، قراردادهای هوشمند باید به گونه‌ای طراحی شوند که به طور صحیح عمل کرده و خود سیستم نیز به لحاظ مقیاس‌پذیری و زمان‌بندی برای انجام تراکنش مشکلی نداشته باشد. طبیعتا اگر برنامه‌های دیفای توجه کافی به این موضوع نداشته باشند، حملات DDoS می‌تواند همه چیز را برهم زده و اعتماد کاربران را از آن سلب نماید.
• بحث حریم خصوصی: شاید با دیدن بحث حریم خصوصی در قسمت معایب سیستم اموری مالی غیرمتمرکز و دیفای کمی تعجب کنید؛ چراکه از آن در بخش نقاط قوت نیز یاد شد! واقعیت از این قرار است که هرچند شفافیت در دیفای یک مزیت به شمار رفته است و تراکنش‌های انجام یافته در سیستم دیفای به صورت کاملا عمومی در دسترس کاربران دنیای کریپتو قرار گرفته‌اند؛ ولی برخی افراد ترجیح می‌دهند تراکنش‌های خود را در محیطی خصوصی‌تر انجام دهند. دیفای برای پاسخگویی به نیاز چنین کاربرانی نیازمند استفاده از ابزارها و پروتکل‌های خاصی برای رمزنگاری است و به همین علت در حال حاضر یکی از محدودیت‌های دیفای به شمار می‌رود.

برترین پروژه های دیفای در یک نگاه

حال که با مفهوم دیفای بهتر آشنا شدید، لازم است نگاهی به معروف‌ترین پروژه‌های فعال در امور مالی غیرمتمرکز داشته باشیم که با استفاده از الگوریتم‌های خودکار و قراردادهای هوشمند، خدمات مالی مختلفی همچون کسب سود از دارایی، اعطای وام، مبادله توکن‌ها و غیره را در اختیار کاربران قرار داده‌اند. این پروژه‌ها به شرح زیر هستند:

دیفای؛ راه‌حلی مطمئن برای خلاص شدن از محدودیت‌های CeFi!

فناوری‌های غیرمتمرکز در حال ایجاد تحولاتی شگرف در دنیای مالی امروز هستند و عملا از ارزهای رمزپایه به منظور بازآفرینی ابزارهای مالی سنتی استفاده می‌نماید. یکی از ابزارهای کاربردی فعال که به دنیای کریپتو در دستیابی به آرمان تمرکززدایی کمک کرده است، دیفای بوده و به همین علت ما این مقاله از بلاگ آریاپی را به پاسخ این سوال که دیفای چیست؟ اختصاص دادیم.

همان طور که در مطالب فوق مشاهده کردید، ابزارهای مالی غیرمتمرکز علاوه بر رفع بی‌عدالتی‌های موجود در حوزه دسترسی به خدمات مالی در کشورهای مختلف، منابع مالی لازم را برای تحقق ایده‌های دیجیتالی افرادی که منابع مالی کافی در اختیار ندارند نیز فراهم می‌آورد و افراد به راحتی می‌توانند بدون مواجهه با محدودیت‌های خاصی وام دریافت کرده یا حتی با اعطای وام به کسب سود بپردازند. ناگفته نماند که اگر در ارتباط با جایگاه امور مالی غیرمتمرکز در آینده کنجکاو هستید، می‌توانید با مطالعه مقاله بلاکچین و تحول در آینده تجارت الکترونیک اطلاعات خوبی را در این زمینه به دست آورید.