آیا در ایران ارز های دیجیتال هنوز هم پر طرفدار هستند؟

ارز دیجیتال، یک فناوری نوین و پرطرفدار در سرتاسر دنیا است؛ اما بنا به برخی دلایل، این فناوری در ایران با چالش‌هایی مواجه شده و قوانین صریحی در رابطه با آن همچنان وضع نشده است. این موضوع، باعث شده تا بسیاری از کاربران ارزهای دیجیتال در ایران، به دنبال آینده این رابطه بین دولت ایران با ارزهای دیجیتال باشند تا بدانند که چگونه باید سرمایه گذاری خود را مدیریت کنند.

ارزهای دیجیتال، به چند دلیل در ایران هم مورد علاقه مردم و دولت هستند و هم باعث می‌شوند تا قوانین چالش برانگیزی در رابطه با کاربرد این ارزها در ایران وضع شود. در این مقاله از آریاپی، این موضوع را به صورت کامل مورد بررسی قرار خواهیم داد و دلایلی که ارزهای دیجیتال در ایران مورد عشق و نفرت قرار می‌گیرند را معرفی خواهیم کرد. با توجه به این که بسیاری از کاربران ارزهای دیجیتال را جامعه ایرانی آن تشکیل داده و این کاربران، می‌توانند تاثیر زیادی در این بازار ایجاد بکنند؛ بنابراین آینده رابطه ایران با ارزهای دیجیتال موضوع مهمی است که کاربران باید آن را دنبال کنند.

تاریخچه تحولات ارزهای دیجیتال در ایران و جهان

ارزهای دیجیتال، نوعی دارایی دیجیتالی هستند که با استفاده از رمزنگاری بوجود آمده و در شبکه‌های غیرمتمرکز مورد استفاده قرار می‌گیرند. ارزهای دیجیتال، نیازی به بانک یا نهادهای نظارتی و دولتی برای نظارت بر عملکرد خود را ندارند و معاملات این ارزها به صورت مستقیم، شفاف و بین دو طرف معامله انجام می‌گیرد.

اولین بار، در سال 1980 ایده ارزهای دیجیتال ارائه شد؛ ولی بنا به دلایلی در سال 1998 میلادی، این ایده نابود شد. در سال 2008، یک شخص ناشناس با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو در یک مقاله مجددا ایده ارزهای دیجیتال را ارائه کرد؛ اما اینبار با ساز و کاری متفاوت. در سال 2009، این ایده عملی شد و ساتوشی، اولین ارز دیجیتال دنیا با نام بیت کوین Bitcoin را به بازار عرضه کرد. بیت کوین در حال حاضر با ارزش‌ترین ارز دیجیتال در دنیا است که بر پایه فناوری بلاکچین (Blockchain) عمل می‌کند. بلاکچین، مانند یک دفتر مرکزی کل است که تمام داده‌ها و تراکنش‌ها در آن ثبت می‌شود.

پس از ارائه بیت کوین، صدها ارز دیجیتال دیگر نیز به بازار عرضه شدند؛ مانند: اتریوم (Ethereum)، ریپل (Ripple)، ترون (Tron)، لایت کوین (Light coin) و غیره. این ارزها هرکدام با الگوریتم‌های متفاوتی ایجاد شدند تا نواقص بیت کوین را برطرف کنند و یا خدمات و قابلیت‌های منحصربه‌فردی را برای کاربران خود ارائه دهند.

ارزهای دیجیتال در جهان با استقبال زیادی از کاربران مواجه شدند؛ اما همچنان باید با چالش‌های جدی نیز مواجه شوند. برخی از کشورها، تلاش کردند تا از ارزهای دیجیتال استفاده و کنند و مردم خود را تشویق به استفاده از این ارزها کردند؛ اما در مقابل بسیاری از کشورها نیز استفاده از ارزهای دیجیتال را ممنوع کرده و یا برای استفاده از آن‌ها، قوانین سختی را اعمال کرند. ارزهای دیجیتال، همچنان با موارد مختلفی مانند قوانین بین المللی، موارد اخلاقی، مالی و غیره دست و پنجه نرم می‌کنند و همواره به دنبال راهی برای حضور آزادانه در بازارهای مالی جهانی هستند.

ایران نیز یکی از کشورهایی است که با ارزهای دیجیتال، رابطه پرچالش و عشق و نفرتی دارد. از یک طرف، استفاده از ارزهای دیجیتال به ایران این امکان را می‌دهد تا تحریم‌های اقتصادی آمریکا را دور زده و اقتصاد خود را بهبود ببخشد و از طرف دیگر نیز، کمبود امکاناتی مانند برق برای ماینینگ و همچنین نبود قوانین واضح و شفاف، تضاد بین نهادهای مختلف و تهدیدهای امنیتی از ریسک‌های استفاده از ارز دیجیتال هستند که باعث شده ایران همچنان با ارزهای دیجیتال در چالش باشد.

دلایل علاقه افراد به ارز های دیجیتال

علاقه و عشق ایران به ارزهای دیجیتال، از ورود سرمایه گذاران ایرانی به این عرصه و ماینینگی که در ایران صورت می‌گیرد قابل تشخیص است. همچنین، کاربردهایی که ارزهای دیجیتال در ایران دارند، باعث شده که با وجود اعمال محدودیت از سوی مراجع خارجی، بازهم شاهد ورود کاربران ایرانی به این بازارها باشیم. در ادامه، برخی از مهمترین دلایلی که باعث علاقه ایران به ارزهای دیجیتال می‌شوند را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

• راه حل تحریم‌های اقتصادی و سیاسی

یکی از مهمترین مواردی که باعث می‌شود دولت و مردم ایران به سمت استفاده از ارزهای دیجیتال بروند، کاربرد مهم آن‌ها در پرداخت‌های ارزی و برای دور زدن تحریم‌های بانکی و مالی است. ایران توسط آمریکا و کشورهای دیگر تحت تحریم‌های مالی و بانکی است و کاربران ایرانی برای انجام پرداخت‌های بین المللی در وبسایت‌های خارجی با مشکل مواجه هستند؛ به همین دلیل استفاده از ارزهای دیجیتال یک انتخاب مناسب است. امنیت بالای این پرداخت‌ها و همچنین پشتیبانی بسیاری از سایت‌های پرداخت از سیستم پرداخت ارز دیجیتال، از جمله مواردی است که به کاربران ایرانی در این زمینه کمک می‌کند.

• کاهش وابستگی به دلار و دیگر ارزهای خارجی

یکی دیگر از دلایلی که باعث می‌شود ایران به سمت استفاده از ارزهای دیجیتال برود، عدم نیاز به دلار یا سایر ارزهای خارجی در معاملات است. ارزهای دیجیتال، با استفاده از روش‌هایی مانند ماینینگ به دست می‌آیند و افراد می‌توانند با استفاده از ارز دیجیتال بدست آمده و بدون نیاز به استفاده از ارزهای دیگر، از آن‌ها استفاده کنند.

• سرمایه گذاری در بازارهای خارجی

سرمایه گذاری، یکی از روش‌های کسب درآمد است. اگر سرمایه گذاری در بازار قابل اطمینانی صورت نگیرد، موجب ضرر خواهد شد؛ به همین دلیل و این که بازارهای سرمایه در ایران مانند بورس، همواره دچار ریزش هستند و ریسک بالای معاملاتی دارند، افراد به سمت بازارهای سرمایه خارجی می‌روند. برای حضور در این بازارها نیز، استفاده از ارز دیجیتال امکان پذیر است. شما می‌توانید ارزهای دیجیتال ثابت یا Stable coin خریداری کنید که معادل ارزهایی مانند دلار و یورو هستند. پس از خرید، امکان سرمایه گذاری در بازارهای خارجی به راحتی برای کاربران فراهم می‌شود.

نفرت ایران از ارزهای دیجیتال؛ چالش‌ها و خطرات

با وجود تمام مزایا و کاربردهایی ارزهای دیجیتال برای افراد به همراه دارند؛ اما برخی از کشورها مانند ایران استفاده از این ارزها را به صورت کامل به رسمیت نمی‌شناسند. برخی از کشورها مانند ایالات متحده آمریکا، ارزهای دیجیتال را به عنوان یک کالای قابل خرید و فروش می‌دانند و به عنوان یک واحد پولی مستقل نمی‌پذیرند. در ایران نیز به دلایل مختلف مانند قوانین ارزهای دیجیتال، ناپایداری و غیره به صورت رسمی پذیرفته نشده است.

• نقض قوانین و مقررات مالی و بانکی در ایران

استفاده از ارزهای دیجیتال برای پرداخت‌های مالی، یکی از چالش‌های این فناوری در سرتاسر دنیا است. بسیاری از کشورها استفاده از این ارزها را به عنوان یک واحد پولی مستقل مانند دلار یا یورو به رسمیت نمی‌شناسند. در ایران نیز، استفاده از ارزهای دیجیتال در مراکز مالی اصلی مانند بانک‌ها و صرافی‌های متصل به بانک مرکزی ممنوع است؛ به این ترتیب کاربران نمی‌توانند این ارزها در بانک‌ها خرید و فروش کنند.

• تهدید امنیت ملی و سوء استفاده از روابط خارجی

یکی از دلایلی که استفاده از ارزهای دیجیتال برای دولت‌ها را با چالش مواجه کرده این است که ارزهای دیجیتال به صورت غیرمتمرکز هستند؛ یعنی هیچ ارگان یا دولتی آن‌ها کنترل نمی‌کند و افراد و جامعه استفاده کننده از این ارزها هستند تصمیمات را برای آن می‌گیرند. همچنین، تراکنش‌هایی که با ارزهای دیجیتال انجام می‌گیرد غیرقابل ردیابی است و به همین دلیل ممکن است شرایط را برای جرایمی مانند پولشویی، تامین هزینه تروریسم و غیره فراهم کند؛ به این ترتیب استفاده از ارزهای دیجیتال و به قبول کردن چنین شرایطی برای هر کشور با چالش‌هایی همراه خواهد بود.

• افزایش ناپایداری و نوسانات بازار

دلیل مهم دیگری که باعث شده تا ایران و یا کشورهای دیگر صنعت ارزهای دیجیتال را به عنوان گزینه اصلی سرمایه گذاری خود انتخاب نکنند، عدم پایداری و ثبات است. بازار ارزهای دیجیتال، به هیچ ارگانی وابسته نیست و کاربران این ارزها هستند که تصمیم می‌گیرند آینده آن چگونه باشد. در چنین مواردی، ممکن است برخی از افراد با تصمیمات اشتباه خود باعث نابودی یک ارز دیجیتال شوند و سرمایه افراد زیادی در این میان از بین برود. این موارد، باعث عدم اطمینان کشورها به چنین بازاری می‌شود.

• قوانین مربوط به ارز دیجیتال در ایران

پس از این که ارزهای دیجیتال به صورت جهانی شناخته شده و توسط بسیاری از افراد مورد استفاده قرار می‌گرفتند، ایران نیز اقدام به تصویب قوانینی در این زمینه گرفت. ابتدا در سال 1396، استفاده از ارزهای دیجیتال در مراکز مالی اصلی مانند بانک‌ها ممنوع اعلام شد؛ سپس در سال 1398، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس ارزهای دیجیتال را به رسمیت شناخت؛ اما همچنان قوانین صریحی در این رابطه اعلام نشد و هنوز مجوزی برای استفاده از ارزهای دیجیتال در مبادلات و صادرات کشوری ارائه نشد.

در سال 1399، مرکز ملی فضای مجازی اعلام کرد که هیچ مجوزی به وبسایت‌های فعال در حوزه خرید و فروش ارز دیجیتال اعطا نمی‌شود؛ به این ترتیب صرافی‌های ارز دیجیتال که در ایران فعالیت می‌کنند، مجوز رسمی برای این کار را ندارند. در این زمینه باید توجه داشت که این وبسایت‌ها دارای درگاه پرداخت ریالی و تومانی هستند؛ بنابراین کار آن‌ها غیرقانونی نیست و افراد در صورتی که در حوزه خرید و فروش ارز دیجیتال مورد کلاهبرداری قرار گرفتند، می‌توانند آن را از مراجع قانونی پیگیری کنند.

قوانین مربوط به ارزهای دیجیتال، به صورت کلی محدود بوده و قوانین زیادی در این رابطه وجود ندارد. این موضوع به این دلیل است که حوزه کلی فعالیت کریپتو همچنان ناشناخته بوده و فعالیت آن در دست دولت‌ها قرار ندارد؛ به همین دلیل نمی‌توان قوانین واضح و صریحی برای آن انتخاب کرد. قانون گذاری در این حوزه، کمی زود به نظر می‌رسد و دولت‌ها؛‌ مخصوصا دولت‌های جهان سوم منتظر آینده این ارزها هستند تا تصمیم خود را بگیرند.

حوزه ماینینگ یا استخراج ارز دیجیتال نیز رابطه مستقیمی با خرید و فروش آن دارد. در ابتدا، به دلیل اینکه برخی از افراد از برق خانگی سوء استفاده کرده و اقدام به استخراج ارز دیجیتال می‌کردند، این کار ممنوع اعلام شد؛ اما پس از گذشت مدتی، دولت به افرادی که قصد استخراج ارز دیجیتال داشتند مجوز اعطا کرد و از این راه نیز با استفاده از اخذ مالیات، درآمد کسب کرد.

آینده رابطه ایران با ارزهای دیجیتال؛ راهکارها و پیش بینی‌ها

ارزهای دیجیتال با فناوری بلاکچین، پس از اینترنت به عنوان بزرگترین اختراع بشر شناخته می‌شوند. این تکنولوژی جدید، توسط برخی از کشورها به رسمیت شناخته شده؛ ولی بعضی دیگر از کشورها نیز همچنان با این فناوری در چالش هستند و برای استفاده از آن، قوانین مختلفی را وضع کرده‌اند. در ایران نیز، یک رابطه عشق و نفرت با ارز دیجیتال وجود دارد. در این مقاله از آریاپی، دلایل این علاقه و نفرت از ارزهای دیجتال را عنوان کردیم و برخی از قوانین در این زمینه را نیز مورد بررسی قرار دادیم. با توجه به پیچیدگی این فناوری و درحال توسعه بودن آن، همچنین نیاز کشور به شرایط اقتصادی مناسب، ممکن است در آینده شاهد گسترش استفاده از این ارزها در کشور باشیم.